MAGHREBMAGAZINE

Het geboorteland van de schrijver Mohammed Choukri, Marokko, is een plek van extremen als het om arm en rijk gaat, maar nog meer cultureel gezien. Het wordt ook wel de dag- en nachtcultuur genoemd. Wat het daglicht niet verdragen kan, is niet verboden, maar doe je ’s nachts. Maar een regel, er wordt overdag niet over gesproken. De Marokkaan lijkt van deze verdeeldheid geen last te hebben (maar dat is schijn), omdat hij er zelf aan meedoet. De Marokkaanse geest is een schizofrene.

Een goed voorbeeld: ik ben ooit met een neef bier gaan kopen bij een moskee in de Noord-Marokkaanse stad Nador, schrijft Asis Aynan, columnist van wereldjournalisten.nl. Het was al vroeg in de morgen en de eerste moskeebezoekers liepen het godshuis al in voor het eerste gebed, terwijl wij daar tegenover met iemand die door een luikje keek aan het onderhandelen waren over de prijs van de verboden flesjes. De moskeegangers wisten wat wij aan het doen waren, maar ze zagen ons niet. Om het nog schimmiger te maken; niet veel uren later waren mijn neef en ik aan het bidden in diezelfde moskee.

Choukri (soms Shoukri genoemd) is een van de weinigen die de uitersten van de Marokkaanse geest heeft weten te vatten in zijn verhalen. In de romans laat hij zien hoe de dag- en nachtcultuur zich overal manifesteert en hoe men zich daarin manoeuvreert en staande probeert te houden. Uit het Arabisch werden de boeken Hongerjaren (Gubz al Hafi) en Jaren van dwaling in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw naar het Nederlands vertaald.

Hongerjaren is jarenlang verboden geweest in Marokko. Het verhaal hield het land een spiegel voor en dat was voor de overheid genoeg reden om het op de zwarte lijst te zetten. Pijnlijk is dat de hele wereld Hongerjaren had gelezen, behalve degene over wie het ging. Pas na de dood van de toenmalige koning Hassan II was het verkrijgbaar.